Mostkowanie gniazdka z bolcem – jak to zrobić bezpiecznie?

Mostkowanie gniazdka z bolcem (określane również jako zerowanie gniazdka) to pojęcie, z którym najłatwiej zetknąć się w kontekście starszych instalacji elektrycznych, nieposiadających oddzielnego przewodu ochronnego. Ponieważ dość duża liczba tego rodzaju instalacji nadal jest w Polsce eksploatowana, w tym artykule opisujemy, czym jest mostkowanie gniazdka i kiedy się je stosuje, przedstawiamy również krok po kroku, jak wykonać ten proces bezpiecznie.

Czym jest mostkowanie gniazdka?

Mostkowanie gniazdka z bolcem to metoda zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej poprzez odpowiednie połączenie styku ochronnego ("bolca" w gniazdku) z przewodem neutralnym (N) w starszych instalacjach elektrycznych, gdzie nie występuje oddzielny przewód ochronny (PE).

W takich instalacjach występują wyłącznie 2 przewody: przewód fazowy L (określany potocznie jako "faza") oraz przewód ochronno-neutralny PEN (nazywany popularnie "zero"), pełniący jednocześnie funkcję ochronną i neutralną. Wykonanie mostka w gniazdku elektrycznym w przypadku starej instalacji, pozbawionej dedykowanego przewodu ochronnego, łączy styk ochronny z przewodem neutralnym, zapewniając pewną formę ochrony przeciwporażeniowej. Nie jest to jednak ochrona tak skuteczna, jak w instalacjach spełniających współczesne standardy i normy.

Mostkowanie gniazdka z bolcem - kiedy się je stosuje?

Jak już wspominaliśmy, mostkowanie gniazdek stosuje się w zasadzie wyłącznie w starszych instalacjach elektrycznych dwuprzewodowych, gdzie brakuje dedykowanego przewodu ochronnego (PE). Aby zapewnić w nich minimalny poziom ochrony przeciwporażeniowej, konieczne jest połączenie styku ochronnego z przewodem neutralnym, czyli mostkowanie gniazdka - ale można je wykonać wyłącznie w określonych okolicznościach.

W przypadku rozbudowy lub modernizacji obwodów w sieci dwuprzewodowej, obowiązujące normy i regulacje prawne zalecają wymianę nie tylko samego gniazdka czy gniazdek (jeśli było ich więcej niż 1), ale również wymianę starego obwodu na trójprzewodowy, zgodny z aktualnymi przepisami. To znacznie bezpieczniejsze rozwiązanie, niż mostkowanie gniazdka z bolcem.

Nawet w sytuacji, gdy w grę wchodzi sama wymiana starego osprzętu na nowy, nie można wykonać mostka, jeśli stare gniazdo go nie posiadało. To oznacza, że jedynym przypadkiem, gdy mostkowanie gniazdka elektrycznego jest dopuszczalne, jest wymiana starego gniazda z mostkiem na gniazdo nowe. Powtórzmy jednak raz jeszcze: zerowanie gniazdek nie spełnia współczesnych standardów bezpieczeństwa i znacznie lepszym rozwiązaniem jest wymiana całego obwodu na zgodny z aktualnymi przepisami.

Ultra gniazdo zasilające pojedyncze z bolcem uz. czerwone

Co daje mostkowanie gniazdka?

Mostkowanie gniazdka ma na celu przede wszystkim zapewnienie pewnego poziomu ochrony przeciwporażeniowej użytkownikom instalacji pozbawionych wydzielonego przewodu ochronnego. W razie przepalenia się w danym gniazdku mostka lub przerwania go z dowolnego innego powodu, na obudowie urządzenia podłączonego do takiego gniazda nie wystąpi niebezpieczne dla życia napięcie - zamiast tego zadziałać powinno zabezpieczenie, czyli mówiąc potocznie, "wybije korek", a samo urządzenie nie będzie działać.

Czy zerowanie gniazdka jest bezpieczne?

W porównaniu do braku jakiejkolwiek ochrony zerowanie gniazdka z bolcem poprawia bezpieczeństwo eksploatacji instalacji, nie jest to jednak rozwiązanie idealne. Trzeba mieć na uwadze, że jeśli przewód PEN ulegnie przerwaniu pomiędzy puszką a gniazdkiem, na obudowie podłączonego urządzenia pojawi się niebezpieczne dla życia napięcie, którego obecność może skutkować śmiertelnym porażeniem użytkownika. O ile więc prawidłowo wykonany mostek w gniazdku elektrycznym nie jest niebezpieczny, to w konkretnych warunkach jego obecność może stanowić śmiertelne zagrożenie.

Zerowanie gniazdka z bolcem a obecne przepisy

Współczesne normy i przepisy dotyczące instalacji elektrycznych jednoznacznie nakazują wykonywanie nowych instalacji z odseparowanym przewodem ochronnym (PE) i neutralnym (N). Co jednak w tym kontekście istotne, żadna norma, ustawa czy inny obowiązujący przepis nie nakazują wymiany starej instalacji dwuprzewodowej na nową (trójprzewodową), choć ze względów bezpieczeństwa byłoby to rozwiązanie najbardziej wskazane.

KARLIK ICON Gniazdo pojedyncze z uziemieniem 2P+Z

Mostkowanie gniazdka a różnicówka (RCD)

To sprawa, która budzi na specjalistycznych forach wiele dyskusji, dlatego w tym miejscu chcemy wyjaśnić ją w sposób jednoznaczny i niepozostawiający jakichkolwiek wątpliwości. Ujmując rzecz krótko: w żadnej instalacji dwuprzewodowej (starego typu, gdzie występuje tylko przewód fazowy L i przewód ochronno-neutralny PEN) NIE MOŻNA stosować wyłącznika różnicowoprądowego (tzw. różnicówki, RCD).

Zabraniają tego obowiązujące aktualnie przepisy, a konkretniej norma PN-IEC 60354-5-53:1999, która stanowi jasno:

Zastosowanie urządzenia ochronnego różnicowoprądowego włączonego w obwody niemające przewodu ochronnego nie może być uznane za skuteczny środek ochrony przed dotykiem pośrednim, nawet w przypadku gdy znamionowy różnicowy prąd zadziałania nie przekracza 30 mA.

Powody, dla których wprowadzono ten zakaz, są następujące:

1. Przewód PEN w instalacji dwuprzewodowej jest jednocześnie przewodem ochronnym oraz roboczym, a zgodnie z regulacjami normatywnymi nie wolno przerywać przewodu z funkcją ochronną;
2. Wyłącznik różnicowoprądowy (różnicówka) ma za zadanie nie dopuścić do porażenia użytkownika instalacji elektrycznej w przypadku uszkodzenia w obrębie zabezpieczanego obwodu poprzez przerwanie go w momencie wykrycia upływu prądu. Zerowanie gniazdka uniemożliwia wykrycie prądu upływowego do momentu, w którym użytkownik dotknie obudowy pod napięciem i zostanie porażony, ponieważ dopiero wtedy RCD wykryje różnicę w sumie prądów wpływających i wypływających.

Mostkowanie gniazdka elektrycznego - jak wykonać je prawidłowo?

Choć mostkowanie gniazdka z bolcem jest dość prostą czynnością, to z uwagi na fakt, że jest to praca z instalacją elektryczną, powinna być ona wykonywana przez wykwalifikowanego elektryka posiadającego wymagane przepisami uprawnienia.

Mostkowanie gniazdka z bolcem - co będzie potrzebne?

W zależności od dokładnego zakresu prac związanych z mostkowaniem gniazdek przydatne mogą się okazać różne narzędzia, na pewno jednak będzie Ci potrzebny:

• miernik napięcia bądź próbnik
• odpowiedni śrubokręt lub śrubokręty
• kombinerki
• ściągacz izolacji
• przewód do wykonania mostka
• poziomica
• gips/szpachla (opcjonalnie, na wypadek uszkodzenia ściany przy puszkach elektrycznych).

Mostkowanie gniazdka - jak wykonać krok po kroku

Po przygotowaniu niezbędnych narzędzi i materiałów możesz przystąpić do mostkowania gniazdka. Poniższy poradnik prowadzi krok po kroku przez całą procedurę w bezpieczny i przejrzysty sposób.

1. Upewnij się, że obwód, na którym zamierzasz pracować, jest pozbawiony zasilania, tzn. że zostało ono odłączone odpowiednim wyłącznikiem instalacyjnym. Na wszelki wypadek sprawdź miernikiem bądź próbnikiem obwód pod kątem obecności z nim napięcia.
2. Po upewnieniu się, że w obwodzie brak prądu zdemontuj gniazdko, tzn. zdejmij obudowę oraz wymontuj gniazdo z puszki, w której jest osadzone.
3. Odłącz przewody od gniazdka i oznacz je taśmą izolacyjną w odpowiednim kolorze, jeśli mają niestandardowe kolory (jest to dość częste w starych instalacjach).
4. Podłącz przewody do właściwych zacisków w nowym gnieździe - przewód fazowy L przyjęło się podłączać do lewego styku (patrząc od frontu), natomiast przewód ochronno-neutralny (PEN) podłącz do styku ochronnego ("bolca").
5. Z przygotowanego wcześniej kawałka przewodu wykonaj mostek odpowiedniej długości od styku ochronnego do lewego styku gniazda.
6. Upewnij się, że wszystkie połączenia zostały wykonane prawidłowo, a przewody mocno trzymają się w zaciskach.
7. Zamontuj nowe gniazdo w puszce instalacyjnej, upewniając się, że podczas montażu w ścianie przewody nie uległy przemieszczeniu bądź obluzowaniu. Następnie zamontuj obudowę/ramkę gniazdka.
8. Włącz zasilanie w obwodzie i sprawdź, czy działa on zgodnie z oczekiwaniami.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu - nasi specjaliści chętnie odpowiedzą na pytania i wyjaśnią wątpliwości.